Ο Γ. Π. Εκκεκάκης ομορφαίνει και τιμά το Ρέθυμνο και την Κρήτη

Χάρη Στρατιδάκη

Πριν από λίγους μήνες ο Αντώνης Πλυμάκης δημοσίευσε στα «Χανιώτια Νέα» ένα σύντομο αλλά περιεκτικό σχόλιο, υπό τον τίτλο «Γεώργιος Εκκεκάκης: η Κρήτη πολλά του οφείλει». Έγραψε εκεί, μεταξύ άλλων: «H Κρήτη και ειδικά το Ρέθεμνος, έχουν την αγαθή τύχη να συγκαταλέγει στα εκλεκτά τέκνα της τον Γεώργιο Εκκεκάκη.

Ένας χαρισματικός άνθρωπος που ανάλωσε τη ζωή του στην υπηρεσία αυτού του τόπου και την ανάσυρση από τη λήθη και ανάδειξη αμέτρητων πτυχών της ζωής του νησιού μας από εκατοντάδες χρόνια πριν. Καθηγητής της φυσικής αγωγής δεν αρκέστηκε σε αυτήν την ειδίκευσή του αλλά ασχολήθηκε, όσο ελάχιστοι άλλοι, στην συλλογή και έρευνα σε αμέτρητα άγνωστα βιβλία και χειρόγραφα περασμένων εποχών που τα απέκτησε, με προσωπική του δαπάνη από δημοπρασίες στην Ελλάδα ή του εξωτερικού ... Δεν θα επεκταθώ σε αμέτρητες άλλες δραστηριότητες του Γεωργίου Εκκεκάκη, αλλά νομίζω ότι κάποτε θα πρέπει να τιμηθεί από τους Κρητικούς, από τους ανθρώπους και φορείς που έχουν συναίσθηση του τεράστιου έργου του και της προσφοράς του σε αυτόν τον τόπο, ιδίως στη σημερινή εποχή όπου ενδιαφέρον από πολλούς υπάρχει για τα της Κρήτης μόνον όταν θα αποκομίσουν κάτι σε οικονομικό ή άλλο όφελος».

Ο Α. Πλυμάκης περίγραψε με το σχόλιό του εκείνο έναν τύπο ανθρώπου, που ήταν ούτως ή άλλως σπανιότατος ακόμα και σε καλύτερες πνευματικά εποχές, και που σήμερα τείνει να εκλείψει: τον «Κρητολόγο». Κάτω από αυτό τον τίτλο θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε όχι παραπάνω από μια δωδεκάδα Κρήτες και μη: τους Στέφανο Ξανθουδίδη, Νικόλαο Πλάτωνα, Στέργιο Σπανάκη, Νικόλαο Σταυρινίδη, Μενέλαο Παρλαμά, Ελευθέριο Πλατάκη, Ανδρέα Καλοκαιρινό, Paul Faure, Θεοχάρη Δετοράκη, Στυλιανό Αλεξίου. Μέσα στην τιμητική δωδεκάδα εντάσσεται και ένας μοναδικός συμπολίτης μας, ο Γιώργος Εκκεκάκης.

Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τον «Κρητολόγο» ως τον επιστήμονα που είναι καταρχήν ιστοριοδίφης αλλά επεκτείνεται και σε άλλους, πέραν της ιστορίας, τομείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από τους απελθόντες υπήρξε ο Ελευθέριος Πλατάκης,επιστήμων φυσικός και φυσιοδίφης, σπηλαιολόγος, ονοματολόγος κ.ά. Από τους επιζώντες παράδειγμα αποτελεί ο Στυλιανός Αλεξίου, αρχαιολόγος, ιστορικός, φιλόλογος-κριτικός εκδότης κ.λπ.

Εξίσου χαρακτηριστικό παράδειγμα Κρητολόγου -και ελπίζω όχι το τελευταίο- είναι οΓ. Π. Εκκεκάκης. Τι να πρωτογράψει γι' αυτόν κανείς: γυμναστής το επάγγελμα, ερευνητής, ιστοριοδίφης, ιστορικός τοπιογράφος, βιβλιογράφος, συλλέκτης, ζωγράφος κ.ά. Σε όλα υπήρξε άριστος και σε όλα διακρίθηκε:

- Για τη θητεία του στην εκπαίδευση μιλούν οι μαθητές του αλλά και τα σωματεία και οι αθλητές που ανέδειξε.
- Για τη συγκρότηση της Κρητικής Βιβλιογραφίας σε τρεις τόμους μιλούν οι χιλιάδες παραπομπές στην διεθνή βιβλιογραφία.
- Για την αγάπη του για το βιβλίο μιλά η προνομιακή σχέση που έχει με τις μεγάλες βιβλιοθήκες της υφηλίου.
- Για τις εκδόσεις του Ερωτόκριτου θεωρείται ο ειδήμων.
- Για τους περιηγητές που έφτασαν από τον 15ο μέχρι και τον 20ο αιώνα στην Κρήτη είναι αναντικατάστατος.
- Για τον συγκρητισμό του μιλούν οι δεκάδες δημοσιεύσεις σε έντυπα πέραν του Ρεθύμνου: Ελλωτία, Εν Χανίοις, Κρητολογικά Γράμματα, Αμάλθεια, Χανιώτικα Νέα, Μεσόγειος, Κήρυξ κ.λπ.
- Για την επιστημοσύνη του μιλούν οι 420 δημοσιεύσεις του (μέχρι το τέλος του 2012), αυτοτελείς ή σε τόμους και έντυπα.
- Για την ανασύσταση της ιστορικής τοπιογραφίας του Ρεθύμνου μιλούν τα εκατοντάδες άρθρα του και οι ζωγραφικές απεικονίσεις μνημείων που επεχείρησε με βάση ασαφείς εικόνες.

- Για τον αγώνα του να διασώσει στοιχεία για τους «Ρεθύμνιους που άφησαν ίχνη» μιλούν τα σχεδόν 7.000 βιογραφικά σημειώματα που έχει εκπονήσει και συνεχίζει να εμπλουτίζει αλλά και να αυξάνει.

Στα παραπάνω θα μπορούσαμε να προσθέσουμε αρκετά ακόμη, όμως ας μου επιτραπεί να προσθέσω, αξιολογώντας τα, μόλις δύο: τηνσεμνότητα και τη δοτικότητα του ανδρός. Με μια πρόχειρη αναζήτηση στο Διαδίκτυο, που την κάνει απλούστερη η αναζήτηση του αντικειμένου «Εικόνες» συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει βιβλίο της τελευταίας δεκαετίας που να αναφέρεται στο Ρέθυμνο και που να μην έχει δανειστεί στοιχεία από το έργο του. Ειδικά στον τομέα της εικονιστικής τεκμηρίωσης, ιδιαίτερα της φωτογραφικής, δεν υπάρχει ερευνητής αλλά και φορέας που να μην καταφεύγει στις υπηρεσίες του, οι οποίες είναι σε κάθε περίπτωση απλόχερες, μέχρις του σημείου της εκμετάλλευσης.

Αυτός ο άνδρας, στον οποίο καταφεύγουν οι πάντες, δεν καβάλησε το καλάμι ούτε και ζήτησε ποτέ αναγνώριση, τιμές και δόξες. Ας μου επιτραπεί εδώ ένα ακόμη μεγάλο παράθεμα, ενός Χανιώτη και πάλι, του Ανδρέα Χατζηπολάκη:

«Έκπληκτοι έμειναν ο Ηγούμενος και οι Πατέρες τής Μονής Αγίας Τριάδος Χανίων όταν ο καθηγητής κ. Γεώργιος Εκκεκάκης από το Ρέθυμνο κάτω από άκρα μυστικότητα και εντελώς αθόρυβα αποφάσισε να δωρίσει χειρόγραφο κώδικα τού 1595 μ.Χ., 988 σελίδων, το οποίο είχε διακοσμήσει και χρονολογήσει ο ένας εκ των δύο κτητόρων της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίας Τριάδος των Τζαγκαρόλων Ιερεμίας και το οποίο αποτελεί τεράστιο πνευματικό κειμήλιο, που θα φιλοξενείται πλέον στο κειμηλιαρχείο τής Μονής. Σε δήλωση του ο κ. Εκκεκάκης στον Ηγούμενο και στην αδελφότητα τής Μονής ανέφερε ότι: παραδίδω αυτό το ιδιόγραφο του κτήτορος της Μονής σας μαζί με την οικογένεια μου ύστερα από τηλεφωνική πειστική επικοινωνία που είχαμε με τον π. Δαμασκηνό Λιονάκη, αδελφό της Μονής σας και παρότρυνση του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κνωσού κ. Ευγενίου, χωρίς κανένα απολύτως αντάλλαγμα και με πολλή αγάπη. Στη συνέχεια και με πολλή συγκίνηση ο Ηγούμενος της Μονής Αρχιμ. Αμφιλόχιος Παπαγιαννάκης ευχαρίστησε τον κ.Εκκεκάκη εκ μέρους της αδελφότητος και τον χαρακτήρισε μεγάλο ευεργέτη της Μονής, ενώ του ζήτησε να πραγματοποιηθεί σχετική εκδήλωση προς τιμήν του, κάτι που αρνήθηκε λόγω τής σεμνότητος του χαρακτήρος του ...»

Τον συγκεκριμένο κώδικα είχε αγοράσει σε διεθνή δημοπρασία σε άγνωστη τιμή, όπως αγοράζει καθημερινά από παλαιοβιβλιοπώλες και κάθε τόσο από δημοπρασίες δεκάδες βιβλίων και γενικότερα εντύπων. Με την ίδια ευκολία που τα αγοράζει (στερούμενος οπωσδήποτε άλλων απολαύσεων), συχνά, ως τυπικός ευπατρίδης και όχι ως τυπικός συλλέκτης, τα χαρίζει, είτε για τη συγκρότηση πρόσφατα αμαριώτικης βιβλιοθήκης στο «Πάνακρον» είτε στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης. Για μια τέτοια δωρεά ο διευθυντής του έστειλε ευχαριστήρια επιστολή, από την οποία σταχυολογώ:

«Σας στέλνουμε ένα πρώτο κατάλογο των βιβλίων που είχατε την ευγενή καλοσύνη να δωρίσετε στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, τα οποία παραλάβαμε στις 25/02/2013. Είναι τιμή μας να εμπλουτιστεί η Βιβλιοθήκη μας με βιβλία της συλλογής σας, ένα περισσότερο όταν πρόκειται για εκδόσεις προ του 1900 και αρκετέςμοναδικότητες. Τα βιβλία αποτελούν πλέον την «Συλλογή Εκκεκάκη», την οποία έχουμε δημιουργήσει ως αυτόνομη ενότητα στις Κλειστές Συλλογές μας ... Ευχαριστούμε και πάλι θερμά για τη γενναιοδωρία και την όλη συνεργασία».

Ο Μανόλης Κουκουράκης χρησιμοποιεί τον όρο «γενναιοδωρία» γνωρίζοντας πολύ καλά πόσο δύσκολο είναι σε έναν συλλέκτη να αποχωριστεί το οτιδήποτε από τη συλλογή του, πολύ περισσότερο σπάνιες εκδόσεις, από τις οποίες μάλιστα οι επτά, όπως σημειώνει σε άλλο σημείο της επιστολής, είναι άγνωστες στη βιβλιογραφία, άρα και ακαταλογράφητες!

Το Ρέθυμνο στην περίπτωση του Γ. Π. Εκκεκάκη δεν στάθηκε τόσο φειδωλό σε τιμές, όσο σε άλλες περιπτώσεις, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Νίκο Μαμαγκάκη. Απ' ό,τι γνωρίζω τον έχει ήδη τιμήσει μέσω δύο τουλάχιστον φορέων του, της Νομαρχίας και της Ιεράς Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Οι τιμήσεις αυτές ευτυχώς ανατρέπουν το σύνηθες «ουδείς προφήτης στον τόπο του». Το έχω γράψει και αλλού, με άλλη ευκαιρία: «Δεν είμεθα οι Ρεθύμνιοι επιλήσμονες», λίγο αργοπορημένοι, ναι!

Στην περίπτωσή μας όμως, ο ακάματος ερευνητής δεν αρκούσε να τιμηθεί με τα συνήθη, σημαντικά κατά τα άλλα, βραβεία. Η προσφορά του είναι κατά βάση ακαδημαϊκή και τέτοιο επιβαλλόταν να είναι το «Αντιδώρημα» της πόλης και της Κρήτης προς αυτόν: ένας επιστημονικός τόμος, απαρτιζόμενος από επιστημονικές εργασίες. Όταν λοιπόν την προπερασμένη άνοιξη ο συμπολίτης Όθωνας Χριστουλάκης έκανε στα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» πρόταση τίμησής του, του είχα απαντήσει ως εξής:

«Ο κ. Χριστουλάκης εξέφρασε το δημόσιο αίσθημα με την πρόταση τίμησης του Γιώργη Εκκεκάκη, τον οποίο περιγράφει ως παιδαγωγό, αθόρυβο, λαμπρό συμπολίτη και «κεφάλαιο για τον τόπο μας». Είμαι σίγουρος ότι κανένας Ρεθεμνιώτης αλλά και κανένας άνθρωπος των γραμμάτων συνολικά της Κρήτης δεν θα διαφωνήσει με την πρότασή του. Εκείνο στο οποίο θα διαφοροποιηθώ είναι στην πρόταση τίμησής του από τον Σύλλογο Κατοίκων Παλιάς Πόλης. Πρότασή μου είναι η εκδήλωση τιμής από δύο άλλους φορείς, με μεγαλύτερο βεληνεκές, τον Δήμο Ρεθύμνου και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Παράλληλα έχω προτείνει και παλιότερα σε φίλους Κρητολόγους και το κάνω σήμερα και από αυτή τη θέση την εκπόνηση και έκδοση ενός τιμητικού τόμου με επιστημονικές εργασίες και την προσφορά του στον Γιώργη Εκκεκάκη ως αντίδωρο στα όσα μας έχει προσφέρει μέχρι σήμερα και στα όσα θα συνεχίσει ασφαλώς να μας προσφέρει στο μέλλον».

Στην πρόταση ανταποκρίθηκε άμεσα ο συμπολίτης δικηγόρος και ιστοριοδίφηςΣτέργιος Μανουράς, ο οποίος και την επεξεργάστηκε περαιτέρω. Στη συνέχεια καλέσαμε τους Γιάννη Παπιομύτογλου, τέως Διευθυντή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου, Μιχάλη Τζεκάκη, τέως Διευθυντή της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης και Ασπασία Παπαδάκη, δρ. ιστορίας και Διευθύντρια των Γενικών Αρχείων του Κράτους στο Ρέθυμνο. Έτσι συγκροτήθηκε μια ενθουσιώδης ομάδα έκδοσης, η οποία χρειάστηκε να στείλει τρεις επιστολές και να συνεδριάσει περισσότερες από 15 φορές για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι το «Αντιδώρημα. Τιμητικός τόμος στον Γ. Π. Εκκεκάκη». Ο τόμος έχει έκταση 366+4 σελίδων και συγγραφείς του είναι ούτε λίγο ούτε πολύ 25 ερευνητές, από το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο, τα Χανιά, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, που αναφέρονται παρακάτω με τα πονήματά τους.

1. Ασπασία Παπαδάκη, Βιογραφικό σχεδίασμα και εργογραφία του Γ. Π. Εκκεκάκη.
2. Ζαχαρίας Αντωνάκης, Η διπλή Κρήτη στην αυγή της ελευθερίας. Οι σχέσεις του χριστιανικού και του μουσουλμανικού πληθυσμού στα τέλη του 19ου αιώνα στην κρητική ύπαιθρο μέσα από τα μάτια ενός υποπροξένου.

3. Σταμάτης Αποστολάκης, Ιστορικό τραγούδι για την ολοκαύτωση του Αρκαδιού.
4. Μαρία Αρακαδάκη, Το «κατά Basilicata Ευαγγέλιο». Ζητήματα ανάγνωσης και ερμηνείας των χαρτογραφικών πηγών.
5. Ιωάννης Βολανάκης, Ο περιηγητής F. W. Sieber και το Ρέθυμνον κατά το έτος 1817.
6. Χαράλαμπος Γάσπαρης, Ο ρέκτορας Ρεθύμνου αποδίδει λογαριασμό. 3 Ιανουαρίου 1416.
7. Γιάννης Γρυντάκης, «Μέχρι το 1876 η Κρήτη είχε γλιτώσει από το χαρτονόμισμα και τη χολέρα».
8. Νίκος Δερεδάκης, Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας στο δημοτικό σχολείο.
9. Παύλος Κόρπης, Νεότερα για τον Ιταλό ανθρωπολόγο Lidio Cipriani.
10. Χρίστος Μακρής, Η μάχη των Σελλιών της επαρχίας Αγ. Βασιλείου στις 17 Ιουλίου 1867.
11. Στέργιος Μανουράς, Κρήτες συνδρομητές σε πέντε βιβλία του Μανουήλ Βερνάρδου.
12. Μανόλης Μανούσακας, Οι δημιουργοί του Flora Graeca και η Κρήτη.
13. Κώστας Μουτζούρης, Έχει ο Παντελής Πρεβελάκης σήμερα αναγνώστες;
14. Μιχάλης Παπαδάκης (Δάνδολος), Τα σχετικά με το όνομα Κρήτη παράγωγα και σύνθετα.
15. Χαρίδημος Παπαδάκης (Νταραμανελίτης), Το κυνήγι των περιηγητών του Γ. Π. Εκκεκάκη.
16. Γιάννης Παπιομύτογλου, Το θέατρο στο Ρέθυμνο τη δωδεκαετία 1884-1895.
17. Παναγιώτης Παρασκευάς, Αποτυπώσεις της προσφυγικής ιστορίας του Ρεθύμνου 1924-1930.
18. Γεώργιος Περπιράκης, Τσίχλης Αναγνώστης (Γεώργιος), τ. Ιωάννη 1826-1911.
19. Αντώνης Πλυμάκης, Το σπήλαιο της Παναγίας Αρκουδιώτισσας και επτά περιφερειακά του σπήλαια στο ακρωτήρι Μελέχας Χανίων.
20. Manuel Serrano, Μια ισπανική λογοτεχνική μαρτυρία της επανάστασης της Κρήτης του 1897.
21. Ιωάννα Στεριώτου, Η εξέλιξη του «προμαχωνικού συστήματος» στις οχυρώσεις της Ελλάδας.
22. Χάρης Στρατιδάκης, Χρονολόγιο των καταστροφών στη μνημειακή κληρονομιά του Ρεθύμνου κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα.
23. Μιχάλης Τζεκάκης, Οι υποδομές έρευνας, παιδείας και πολιτισμού στο Ρέθυμνο, το έργο του Γ. Π. Εκκεκάκη και η σημερινή οικονομική συγκυρία.
24. Κώστας Τσικνάκης, Οι αγωνίες ενός αρχαιολόγου στην Κρήτη. Μια επιστολή του Ευσταθίου Πετρουλάκη προς τον Στέφανο Δραγούμη το 1913.

25. Αριστόδημος Χατζηδάκης, Μιχάλης Σαββάκης, ο Προμηθέας των μηχανικών της Κρήτης. Τα πρώτα χρόνια μέχρι την Αυτονομία στο Ρέθυμνο.

ον τιμητικό τόμο προλογίζει η Επιτροπή Έκδοσης και ακολουθούν εισαγωγικά κείμενα, με καταθέσεις και προσωπικών στοιχείων, από τον Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιο, τον Δήμαρχο Ρεθύμνης Γιώργη Μαρινάκη και τον ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξη Πολίτη. Η έκδοση τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Ρεθύμνης. Οι συνεργασίες θα ήταν ασφαλώς περισσότερες αν ως Επιτροπή δεν είχαμε βάλει σύντομα περιθώρια, ώστε η έκδοση να μη χρονίσει.
Μετά λοιπόν από τους τόμους «Ειλαπίνη, τόμος τιμητικός για τον καθηγητή Νικόλαο Πλάτωνα», «Αντίφωνον, τιμητικός τόμος στον καθ. Ν. Β. Δρανδάκη» και «Λοιβή, τόμος τιμητικός στον Ανδρέα Καλοκαιρινό» έφτασε η σειρά του Γ. Π. Εκκεκάκη με το «Αντιδώρημα», που θα παρουσιαστεί της ερχόμενη Τετάρτη 9 Οκτωβρίου στις 7.30μ.μ. Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο Αλέξης Πολίτης και η Ασπασία Παπαδάκη. Είναι παραπάνω από σίγουρο ότι το πνευματικό Ρέθυμνο θα δώσει σύσσωμο το παρόν, όπως δεν θα παραλείψει να το κάνει και τον προσεχή Νοέμβριο, γεμίζοντας ασφυκτικά την αίθουσα συνεδριάσεων και τους διαδρόμους του Δικαστικού Μεγάρου και απαιτώντας με την πάνδημη παρουσία του την άρση μιας καταφανούς αδικίας.

Ο Γ. Π. Εκκεκάκης αποτελεί πρεπιά του Ρεθύμνου και ανήκει στη στόφα των ανθρώπων που παλιότερα το λάμπρυναν, το έβγαλαν έξω από τα σύνορά του και τεκμηρίωσαν την πρωτιά του στα γράμματα. Το Ρέθυμνο με τη σειρά του περιμένει από αυτόν μακροημέρευση, πνευματική εγρήγορση, δημιουργία και συνέχιση της αφειδώλευτης βοήθειας σε κάθε έρευνα που το αφορά.

Σε κάθε περίπτωση το αντιδώρημα που του απονέμει σήμερα είναι μικρό, όπως άλλωστε και το αντίδωρο της εκκλησίας, αλλά προσφέρεται με πολλή αγάπη και σεβασμό.

*Ο Χάρης Στρατιδάκης είναι σχολικός σύμβουλος-συγγραφέας


Πηγή : ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ